मधुमक्षिका ; एक नैसर्गिक देणगी

जिथे पाण्याचा स्रोत उत्तम आहे, हवा शुद्ध आहे अशा ठिकाणी मधमाश्या पोळ करतात. त्यामुळे ज्या भागात मधमाशीचं पोळ आहे त्या ठिकाणची जैवविविधता उत्तम आहे, असे म्हणता येईल. तिथे असणारी झाडे झुडपे यांचे व्यवस्थित परागीकरण होत आहे, तिथल्या हवेची गुणवत्ता छान आहे, पाण्याचा स्रोत चांगला आहे. वैगरे गोष्टींचा अंदाज या मधमाशीच्या पोळ्यामुळे लावता येतो. जगभरात माशांच्या 20 हजारांहून जास्त प्रजाती अस्तित्वात आहेत. त्यातील फक्त पाच प्रकारातील माशा मधाच पोळ बनवतात. बाकी सर्व एकट्या जगत असतात. त्या मातीमध्ये, खोडामध्ये, सुकलेल्या लाकडामध्ये, दगडाच्या कपारीमध्ये अंडी घालतात व त्यावर परागकण जमा करतात.अशाप्रकारे त्या त्यांची जमात वाढवतात. या अंड्यातून येणार्‍या माशासुद्धा एकट्याच जगतात. पोळ करून राहत नाहीत. आर्टिक आणि अंटार्टिकचा बर्फाळ प्रदेश सोडला, तर मधमाशा जगात सर्व ठिकाणी आढळतात. आपल्या भारतात पोळ करून राहणार्‍या पाचही प्रकारातील मधमाशा आढळतात. म्हणजेच आग माशी, युरोपियन माशी, फुलोरी माशी, सातेरी माशी, ट्रायगोना माशी. मधमाशांच्या कोणत्या प्रजाती दुर्मीळ आहेत वा नामशेष झाल्या आहेत यावर अजूनही खात्रीशीर मत मांडता येणार नाही त्या अनुषंगाने आजतागायत संशोधन सुरू आहे.

 

 

मधमाशा या निसर्गाचा एक भाग आहेत. त्या त्यांचे काम करत असतात. मधमाशी कधीही चावत नाही तर ती डंख मारते. तिच्या पोटाच्या खाली नांगी असते त्याच्या सहाय्याने ती डंख मारते. आयुष्यात हा डंख ती एकदाच मारू शकते. कारण, त्यानंतर ती मरून जाते. माशांमध्ये शाकाहारी आणि मांसाहारी असे दोन प्रकार आढळतात. शाकाहारी फुलांचा मधुरस आणि परागकण खाऊन जगतात, तर मांसाहारी माशा म्हणजेच गांधील माशी प्रकारातील माशा किडे, कीटक खाऊन जगतात. या गांधील माशीने केलेला डंख खूप त्रासदायक ठरतो. त्याने काहीही फायदा होत नाही. याउलट इतर प्रकारातील मधमाशीचा डंख (ज्याला स्टिंग म्हणतात) उपयुक्त ठरतो. त्याने संधिवात, लकवा, एचआयव्ही.. सारखे 300 हून जास्त आजार बरे होण्यास मदत होते. माझ्या कुटुंबात आई आणि बहिणीवर मी स्वतः मधमाशीची ‘स्टिंग थेरपी’चा प्रयोग केला आहे. त्याचे चांगले परिणाम त्यांना दिसून आले आहेत.

 

 

 

 

सर्वप्रथम त्या जागेपासून दूर जावे. त्यानंतर तो लागलेला डंख काढून त्यावर शेतातील ओली माती अथवा काळी माती किंवा तुळशीतील माती घेऊन त्याचा जाडसर लेप लावावा. तो लेप सतत ओला राहील याची काळजी घ्यावी. जेणेकरून त्या मातीमध्ये मधमाशीचे सर्व विष शोषले जाऊन होणारा दाह कमी कमी होत जाईल. नुकतेच मी काही पोळ रेस्क्यू केली. बहुतेकांना असे वाटते की, मी सहज मधमाशा स्थलांतरित करतो आणि पैसे कमावतो. परंतु, हे काम करत असताना मलाही काही आव्हानांना सामोरे जावे लागते. काही दिवसांपूर्वी आलेला अनुभव असा की, मुलुंड पूर्वेला दुपारच्या वेळी एक पोळ रेस्क्यू करताना माझ्या पायाला मधमाशीचे सुमारे 20 ते 25 डंख झालेले आहेत. मी नेहमी गंमतीत म्हणायचो, रेस्क्यू करताना मधमाशीचा डंखाची मला सवय झाली आहे वैगरे... परंतु, येथे त्यांनी माझे चांगलेच लसीकरण केले आहे, तर एकदा, ठाण्यातील बोटनीकल गार्डनमध्ये रेस्क्यू करून आणलेल्या मधमाशीच्या पोळ्याची पेटी मी वडाच्या झाडाखाली ठेवलेली होती. मात्र, दुसर्‍या दिवशी वटपौर्णिमा असल्याने तिथल्या काळजीवाहू व्यक्तीच्या सांगण्यानुसार रात्री 11 वाजता जाऊन ती पेटी तिथून स्थलांतरित करावी लागली. थोर वैज्ञानिक आईनस्टाईन यांनी म्हटल्याप्रमाणे, जर पृथ्वीवरून मधमाशा नष्ट झाल्या, तर पुढील चार वर्षांत संपूर्ण मानवजात पृथ्वीवरून नष्ट होईल. कारण, मानवाला लागणार्‍या अन्नधान्य निर्मितीत मधमाशांचा 90-95 टक्के सहभाग आहे. आपण खात असलेल्या अन्नापैकी 1/3 अन्न हे मधमाशा़ंनी परागीभवनाच्या माध्यमातून तयार केलेले असते. यानिमित्ताने आपणही मधमाश्यांचे महत्त्व लक्षात घेऊन आपल्याकडे आलेल्या मधमाशा न मारता त्यांना नैसर्गिक अधिवासात पुर्नस्थापित करून एक सुजाण नागरिक असल्याची जबाबदारी पार पाडूया. पर्यावरण संवर्धनात एक खारीचा वाटा उचलूया.

 

- श्री तरे